Thôn Phước Lộc vụ mùa này trúng lớn. Dọc con đường bê tông đang được mở mang, xây dựng kéo dài nối với quốc lộ 1A là những cánh đồng lúa vàng rộm, nặng trĩu bông. Không khí được mùa hiện rõ trên từng cánh đồng. Gia đình nhà ông Hy phấn khởi lắm. Năm nay, lúa nhà ông tốt quá, cỡ 5 tấn/ha. Gia đình ông thu hoạch đã gần xong, vừa tranh thủ làm vụ hè – thu.
Buổi sáng nay, vào lúc nghỉ giữa giờ làm, Bà Hy mang ra cho chồng mấy củ khoai luộc và ấm chè xanh mát lành. Bà Hy quay sang gọi nhà Tiến: “Chú Tiến ơi, nghỉ tay uống cốc chè xanh cho mát”. Anh Tiến vừa là hàng xóm lại có thửa ruộng ngay cạnh ruộng nhà ông bà Hy. Mọi người cùng tụ tập trò chuyện thật rôm rả.
Bỗng ông Hy quay sang bảo vợ: “Sáng mai tôi nghỉ làm một buổi đi họp, bà nó ạ”.
Bà Hy trả lời: “Ông đi họp hành làm gì cho mất công, mất việc. Đi họp bàn về cái vụ đóng góp tu sửa nhà trẻ của thôn chứ gì. Chính quyền gọi là họp cho hình thức thôi, chứ quyết định hết cả rồi. Người ta đóng góp sao, gia đình mình đóng góp thế”.
Ông Hy ngạc nhiên hỏi lại vợ: “Sao bà nói thế, mình phải tham gia họp chứ. Bây giờ chính quyền cũng dân chủ lắm rồi”.
Anh Tiến cũng nhanh nhảu tham gia câu chuyện: “Bác trai nói đúng đấy. Mai em cũng tham gia họp. Trước đây nói dân chủ thì cũng biết vậy thôi. Phần do mình còn lờ mờ về pháp luật, phần nữa nhiều khi thấy nói dân chủ như là chuyện ở đâu xa xôi quá. Vừa rồi, nhờ báo đài và tham gia lớp phổ biến kiến thức pháp luật cho nông dân, em mới thấy dân chủ được quy định cụ thể lắm. Việc nào ra việc đó, em cũng thấy phấn khởi, thấy mình có quyền thật sự và cũng có trách nhiệm hơn với các công việc chung của thôn, của xóm…”.
Vừa ở đâu đi đến, nghe chuyện của mọi người, anh Minh phó thôn cho biết: “Các bác đang nói về dân chủ ở thôn mình phải không? Đúng rồi. Từ khi triển khai pháp lệnh về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, dân ở thôn mình có ý thức hơn trong chấp hành pháp luật và thực hiện trách nhiệm công dân. Các tệ nạn xã hội, các vụ kiện cáo giảm hẳn. Vấn đề công khai hóa được đảm bảo từ việc lớn, việc nhỏ như kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của xã; việc quản lý, sử dụng các loại quỹ, các khoản huy động nhân dân đóng góp; việc thu thuế từng vụ, thực hiện nghĩa vụ quân sự… cho nên tạo ra sự đồng thuận trong dân”.
Nghe đến đây, anh Tiến tiếp lời: “Sáng mai, thôn mình tổ chức cuộc họp để bàn về mức đóng góp tu sửa nhà trẻ, cũng như thông báo các chủ trương xây dựng con đường liên thôn sắp tới là đúng theo quy định pháp luật về dân chủ phải không anh Minh?
Anh Minh gật đầu: “Đúng đó, các bác phải tham gia họp cho ý kiến chứ”.
Như bắt được vàng, ông Hy vội quay sang nói với anh Minh: “Chú Minh nói cho bà nhà tôi biết rõ hơn những nội dung nào mà nhân dân trong thôn được tham gia bàn và quyết định chứ bà ấy cứ cho rằng họp chỉ mang tính hình thức thôi”.
Anh Minh nhanh nhẹn trả lời: “Theo Điều 10 Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường thị trấn: nhân dân bàn và quyết định trực tiếp về chủ trương và mức đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi công cộng trong phạm vi cấp xã, thôn, tổ dân phố do nhân dân đóng góp toàn bộ hoặc một phần kinh phí và các công việc khác trong nội bộ cộng đồng dân cư phù hợp với quy định của pháp luật. Chính vì vậy, việc huy động đóng góp tu sửa nhà trẻ của thôn phải đưa ra cho ý kiến”.
Bà Hy tiếp lời: “Chú nói thế thì tôi đã rõ những việc nhân dân được bàn và quyết định trực tiếp rồi, thế nhưng lúc nào cũng phải họp à? Mọi người trong thôn phải dự họp hết hay chỉ đại diện hộ gia đình thôi?”
Anh Minh từ tốn trả lời: “Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn quy định hình thức nhân dân bàn và quyết định trực tiếp khá linh hoạt. Tùy vào hoàn cảnh cụ thể, cấp có thẩm quyền có thể quyết định tổ chức cuộc họp hoặc phát phiếu lấy ý kiến. Thành phần tham dự họp hoặc được lấy ý kiến có thể là tất cả cử tri hoặc cử tri đại diện hộ gia đình theo địa bàn từng thôn, tổ dân phố. Sáng mai, thôn mình tổ chức họp lấy ý kiến các cử tri đại diện hộ gia đình trong thôn bác ạ.”
“Anh cho em hỏi, ngày mai tại cuộc họp thì mọi người biểu quyết bằng cách nào?” - Anh Tiến hỏi
“ , việc biểu quyết được thực hiện bằng hình thức giơ tay hoặc bỏ phiếu kín; hình thức biểu quyết sẽ do hội nghị quyết định” - Anh Minh trả lời. Từ nãy im lặng nghe, giờ ông Hy mới lên tiếng: “Trong trường hợp người họp có nhiều ý kiến khác nhau thì giải quyết làm sao hả chú Minh?”.
Anh Minh cười, trấn an ông Hy: “Nếu tại cuộc họp, số người tán thành chưa đạt quá 50% tổng số cử tri đại diện hộ gia đình trong thôn thì tổ chức lại cuộc họp. Trường hợp không tổ chức lại được cuộc họp thì phát phiếu lấy ý kiến tới cử tri hoặc cử tri đại diện hộ gia đình”.
Nghe xong, bà Hy ngẫm nghĩ, tỏ ra băn khoăn: “Thế sau cuộc họp, các nội dung mà chúng tôi đã biểu quyết tán thành thì có được thực hiện ngay không hả chú hay lại phải đợi cấp trên xét duyệt?”.
Anh Minh cười và giải thích: “Đối với những nội dung đưa ra nhân dân bàn và quyết định trực tiếp, nếu có trên 50% tổng số cử tri hoặc cử tri đại diện hộ gia đình trong thôn, tổ dân phố hoặc trong toàn cấp xã tán thành thì có giá trị thi hành ngay mà không cần cấp trên phê duyệt. Những quyết định đã có giá trị thi hành thì nhân dân có trách nhiệm chấp hành và thực hiện các bác ạ”.
“Anh Minh này, em vẫn băn khoăn, thế trong trường hợp có những cử tri hoặc hộ gia đình họ không tán thành thì họ không phải thực hiện à?” – Anh Tiến hỏi.
“Trong trường hợp này, chính quyền cấp xã phối hợp với Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận cùng cấp tổ chức tuyên truyền, vận động, thuyết phục những cử tri, hộ gia đình chưa tán thành trong việc thực hiện những quyết định đã có giá trị thi hành” – Anh Minh trả lời.
Nghe anh Minh phân tích, ông Hy và anh Tiến tâm đắc, cứ gật gù mãi: “Luật quy định chi tiết quá. Thế mới là dân chủ chứ”. Tất cả mọi người cùng cười vang vui vẻ. Cả cánh đồng ngập tràn ánh nắng vàng rực rỡ, báo hiệu một ngày thật đẹp trời.
