“Tôi yêu quê hương tôi từ khi mới thành người” là câu nói nhà khoa học Lê Duy Loan vẫn nhắc đi nhắc lại trong các cuộc phỏng vấn với báo chí nước ngoài khi được hỏi về quê hương Việt Nam của mình.
Nhà khoa học Lê Duy Loan
Khởi đầu cơ cực, động lực của mọi thành công
Bà là người phụ nữ đầu tiên và cũng là người châu Á đầu tiên trong lịch sử được vinh danh là Senior Fellow- Nhà nghiên cứu thâm niên - chức vị cao nhất trong nấc thang kỹ thuật ở Mỹ tại Texas Instruments (TI) là 1 trong 3 công ty điện tử lâu đời tại quốc gia này. Bà có tổng cộng 24 bằng sáng chế tại Mỹ, trong đó có 4 bằng sáng chế tiên phong, góp phần đặc biệt quan trọng vào sự phát triển của máy tính hiện đại. Bà cũng được coi là 1 trong 10 diễn giả xuất sắc nhất tại Mỹ thường được mời diễn thuyết tại các trường đại học uy tín và các tập đoàn lớn trong 20 năm qua. Bà là Lê Duy Loan, chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực vật liệu bán dẫn, và là người luôn tự hào về nguồn gốc Việt Nam của mình.
Năm 1975, khi mới 12 tuổi, bà bé Duy Loan cùng gia đình từ Việt Nam đến Mỹ theo diện nhập cư với vẻn vẹn 100USD trong túi và không biết nửa chữ tiếng Anh. Vì vậy, bà phải học lại lùi 2 lớp so với tuổi thật. Lúc còn ở Việt Nam, bà đang học chương trình lớp 7 trường Trưng Vương. Khi qua Mỹ, do chưa biết tiếng Anh nên thay vì lên lớp 8, bà chuyển xuống học lớp 6 ở trường tiểu học Gordon Elementary ở Houston. Bà đã cố gắng học hành thật chăm chỉ để quen với ngôn ngữ cũng như với nền văn hóa tương đối khác biệt so với Việt Nam. Thế nhưng với nỗ lực của mình, bà đã tốt nghiệp thủ khoa trung học phổ thông ở tuổi 16, sớm hơn 2 năm so với bạn bè cùng trang lứa. Năm 19 tuổi bà bắt đầu làm việc tại Texas Instruments và 7 năm sau đó bà được thăng cấp quản lý thiết kế sản phẩm.
Bà từng chia sẻ: “Tôi tin rằng làm việc chăm chỉ có thể giúp tôi vượt qua mọi thứ. Ngoài ra, trước khi làm bất cứ điều gì tôi cũng nghĩ về đất nước đã sinh ra mình. Tôi biết rằng khi tôi làm bất cứ điều gì, mọi người sẽ nhìn vào và đánh giá: Bà ấy là ai? Vẫn tóc đen, da vàng”…Suy nghĩ đó thôi thúc tôi làm việc và đạt thành tích vượt trội ở bất kì công việc nào có gắn tên mình. Tôi muốn người Mỹ hiểu rằng, người Việt cũng thông minh và giỏi giang ngang như họ”. Với những động lực ấy, bà đã giành được những thành công mà ở nền công nghiệp ấy nam giới đang nắm phần lớn ưu thế.
Khi được hỏi về thời thơ ấu của mình, bà kể lại cũng có nhiều kỷ niệm đẹp nhưng cũng nhiều cơ cực. Bà sinh năm 1962, thời kỳ đó quê hương còn đang chiến tranh, có những năm nhà cửa gia đình tan nát hết. Ba của bà đã dạy bà đan những chiếc giỏ để bắt cá rồi phơi khô ăn dần. Khi dựng lại nhà, gia đình cũng không có tiền, vậy nên bà và các chị phải học cách xây từ các ông thợ, từ lát gạch đến quấy hồ. Rồi vài năm cuối của bà ở Việt Nam, ba bà chuyển từ Nha Trang vào Sài Gòn và mua một chiếc xe ô tô để chạy xe buýt. Lúc đó dù còn bé, bà đã phải dậy từ 5 giờ sáng, theo ba đi bán vé xe, rồi đến 1 giờ chiều lại đến trường đi học. Chính khoảng thời gian đó đã hun đúc cho bà một tính cách cứng rắn và độc lập, nhưng đồng thời cũng dạy bà biết cảm thông với những số phận kém may mắn hơn. Bà nghĩ rằng những thành công sau này được xây dựng nền móng từ 12 năm đầu tiên đó. Bà luôn biết ơn ông cụ thân sinh vì cụ đã dạy bà những điều cơ bản nhất của 1 con người, đặc biệt là người Việt Nam.
Bà Lê Duy Loan diễn thuyết ở học viện Quân sự West Point.
Giáo dục là chìa khóa
Bà có niềm tin mạnh mẽ vào giáo dục. Theo bà, giáo dục là chìa khóa giúp các em sinh ra trong hoàn cảnh khó khăn có cơ hội vươn lên thoát nghèo và giúp đỡ những người kém may mắn hơn. “Có thể đôi khi cuộc đời lấy đi của chúng ta nhiều thứ nhưng không thể cướp lấy kiến thức trong bộ não của chúng ta được. Nhưng chúng ta phải nhớ một điều giản dị là giáo dục bao gồm cả việc học kiến thức lẫn đào tạo nhân cách, đạo đức”- bà nói.
Theo nhà khoa học Lê Duy Loan, không có gì đáng sợ bằng một người thông minh, tài năng mà không có trái tim. Vậy nên nhiều khi bà chia sẻ với những bạn đã hoặc đang theo chương trình nghiên cứu sinh rằng: 10 bằng tiến sỹ không quan trọng bằng 5 chữ Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí và Tín.
Với những người trẻ, nhà khoa học Lê Duy Loan nhấn mạnh: “Hãy luôn luôn hỏi câu hỏi tại sao, vì như vậy bạn mới tìm ra những điều khác biệt và mới mẻ. Hãy có những giấc mơ là điều quan trọng, nhưng quan trọng hơn cả là suy nghĩ mọi giấc mơ đều sẽ thực hiện được. Hành trình hiện thực hóa ước mơ không thể thiếu tri thức nhưng cũng không thể không có “lửa” từ trái tim được”.
Giúp đỡ người kém may mắn hơn ta
Trong một chuyến đi rất mệt để xem xét các ngôi trường ở Haiti năm 2010, ngồi trên máy bay và nghĩ về các việc đã qua, bà thấy rằng bà làm những việc đó không chỉ cho bọn trẻ mà còn cho chính bản thân bà nữa. Bà đã có một cuộc sống rất tuyệt vời, một ngôi nhà đẹp, lái những chiếc xe đắt tiền, ăn uống ngon miệng hàng ngày, và gia đình hạnh phúc. Sống trong một khung cảnh như vậy rất dễ làm cho con người chúng ta kiêu căng tự đại cho rằng mình giỏi hơn người! Thật ra ở đời hơn nhau đôi lúc chỉ vì may mắn có cơ hội mà thôi! Những công việc xã hội giúp bà không quên rằng trước kia mình cũng không hơn gì những đứa trẻ kia. Bà nghĩ rằng khi mình đã nhận được quá nhiều thì cần phải tìm cách trả lại cuộc đời.
Năm 1999, có 1 người bạn là Tiến sĩ Javid rủ bà cùng thành lập một tổ chức phi lợi nhuận hỗ trợ cho các bé gái ở Nam Phi. Bà rất thích ý tưởng này nhưng tiếc là lúc đó ba bà bệnh nên không có thời gian để làm cùng bà ấy. Năm 2000, bà có nhiều thời gian hơn nên bắt đầu xây dựng Mona Foundation cùng Javid. Đối tượng của Mona Foundation là các bé gái ở các nước kém phát triển. Trong 17 năm qua, Mona Foundation đã tạo ra và trao tặng cơ hội giáo dục cho hơn 150,000 trẻ em trên 18 quốc gia trên thế giới.
Năm 2002, bà và một số người bạn cùng nhau lập ra tổ chức Sunflower Mission (SM), tượng trưng cho hy vọng, niềm tin và ánh sáng. Lúc thành lập SM, bà đặt ra mục tiêu rất đơn giản thôi, trong 10 năm, gây quỹ được 1 triệu đô, giúp xây được 100 lớp tiểu học, trao 10,000 học bổng cho các em ở những vùng nghèo nhất ở Việt Nam. Đến giờ sau hơn 13 năm, SM đã xây được 144 lớp học (hiện giờ đang xây thêm 5 lớp) và trao hơn 15,000 học bổng mà trong đó 388 em đã tốt nghiệp đại học.
Mỗi năm SM tổ chức một buổi trao học bổng ở Đà Nẵng và Sài Gòn, cha mẹ của những em xuất sắc nhất sẽ được mời đến tham dự cùng. Trong buổi đó, không chỉ trực tiếp bay về Việt Nam, bà còn mời một vài người bạn bà là CEO hay giám đốc điều hành của các bàng ty nổi tiếng cùng tham gia giao lưu. Chưa nói ở Việt Nam, ngay cả các em học sinh Mỹ muốn có cơ hội gặp CEO của một tập đoàn lớn có phải dễ đâu. Tuy nhiên bà cố gắng thuyết phục những người đó tham gia cùng SM vì bà muốn cho các em học sinh nghèo ở Việt Nam thấy những người thành công thực sự, bằng xương bằng thịt. Và từ đó, các em sẽ nuôi dưỡng đam mê, khát khao, dám ước mơ và dám theo đuổi.
Bà Lê Duy Loan trong lễ trao học bổng SM
Một số thành tựu của nhà khoa học Lê Duy Loan:
Tốt nghiệp kỹ sư Điện ở Đại học Texas Austin năm 1982 khi mới 19 tuổi, lấy bằng MBA ở Đại học Houston năm 1989.
Ở Texas Instruments: Được bầu làm thành viên hội đồng kỹ thuật (Member of Technical Staff) năm 1990, thành viên cao cấp hội đồng kỹ thuật (Senior Member of Technical Staff) năm 1993, thành viên danh dự hội đồng kỹ thuật (Distinguished Member of Technical Staff) năm 1997, nhà nghiên cứu (TI Fellow) năm 1999, nhà nghiên cứu thâm niên (TI Senior Fellow) năm 2002.
Thành viên Hội đồng quản trị của National Instruments, một công ty hàng đầu về đo đạc và kiểm nghiệm, được niêm yết trên sàn chứng khoán NASDAQ.Thành viên hội đồng quản trị eSilicon Corp, một trong những công ty tư nhân hàng đầu về thiết kế và sản xuất trong lĩnh vực công nghệ bán dẫn (semi-conductor).
Thành viên sáng lập/ Giám đốc danh dự của hội Science National Honor Society (SNHS).
Chủ nhân 24 bằng sáng chế, trong đó có 5 bằng sáng chế tiên phong (pionnering patent).
Đồng sáng lập 2 tổ chức phi lợi nhuận: Mona Foundation năm 1999 và Sunflower Mission năm 2002.
Diễn giả nổi tiếng, từng diễn thuyết ở các trường đại học uy tín như Cornell, Georgetown, University of Virginia, học viện quân sự West Point … các công ty lớn như Google, Facebook, Intel, Eli-Lily, Corning Glass …, diễn đàn Anita Borg, diễn đàn WITI (Women In Technology International)
Phương Lan tổng hợp. Nguồn Internet
